Как неоднократно отмечал Глава государства, Касым-Жомарт Токаев, необходимо сделать все возможное для формирования в Казахстане «слышащего государства». Такого, в котором власть прислушивается к мнению народа и принимает решения после обсуждения наиболее важных вопросов с представителями гражданского общества.
В основе государственной политики в сфере местного самоуправления в Казахстане лежат общепризнанные ценности муниципальной демократии и муниципального управления, закрепленные в Европейской хартии местного самоуправления.
Конституция Казахстана 1995 г. была первым актом, заложившим основу местного самоуправления и его связи с местным государственным управлением. Статья 89 Конституции закрепила, что в РК признается местное самоуправление, обеспечивающее самостоятельное решение населением вопросов местного значения.
Функционирование системы местного самоуправления в Казахстане определяется статьями 85-89 Конституции РК, Законом Республики Казахстан «О местном государственном управлении в Республике Казахстан», принятым в январе 2001 года, а также законами и иными нормативными актами, положениями (уставами) о местном самоуправлении.
Кроме того, 6 декабря 2004 г. Президентом РК издан Указ «О проведении в порядке эксперимента выборов акимов отдельных районов Республики Казахстан», который закрепляет выборность акимов данного уровня. Выборщиками здесь выступают депутаты маслихатов. Выдвижение кандидатов в акимы районов осуществляется на альтернативной основе, т.е. не менее двух кандидатов, акимом области, г. Нур-Султан (Астана) или Алматы.
Указом Президента Республики Казахстан от 6 декабря 2004 г. «О проведении выборов акимов аульных (сельских) округов, аулов (сел), поселков Республики Казахстан» предполагалось проведение повсеместных (прямых и косвенных) выборов акимов этого уровня.
Таким образом, в Казахстане активно развивается правовая база модели местного самоуправления. Ее внедрение в решающей степени зависит от совместных скоординированных действий Правительства РК и общественных организаций.
Несмотря на все меры, принятые правительством РК, эффективная реализация местного самоуправления возможна лишь при активном участии в ней местных сообществ, местных выборных органов во взаимодействии с местной исполнительной властью.
Для успешного и эффективного самоуправления необходима готовность самих сельских сообществ к самостоятельному управлению своим селом вплоть до вопросов бюджета. Это требует знания, информированности со стороны населения, уровень которого в настоящее время недостаточен.
Развитие местных сообществ, вовлечение в процесс принятия решений через активизацию участия и консолидацию, взаимодействие их с исполнительной властью – все это лежит в основе развития местного самоуправления.
Государство поддерживает развитие местного самоуправления в сельских округах и районах. В подтверждение тому реализация проекта «Продвижение гражданского диалога и участия как основы местного самоуправления», который направлен на повышение участия населения в управлении своим сообществом, решение задач развития мест их проживания, повышение доступности и качества услуг для населения, повышение уровня жизни населения, решения многих задач социально-экономического развития силами самих сообществ.
В числе 10 приоритетных задач, которые обозначил Президент Республики Казахстан, Касым-Жомарт Токаев, в своей инаугурационной речи, значится новый курс развития регионов. Принцип, который и прежде заявлялся в стране, сильные регионы – сильный Казахстан остается приоритетным. В своем послании народу Казахстана Президент также уделяет большое значение местному самоуправлению, как инструменту повышения эффективности работы местных органов власти и диалога власти и народа.
Так, в селе Бесколь Кызылжарского района прошли семинары по теме «Содействие местным сообществам в активном вовлечении и участию в самоуправлении, принятию решений» в котором приняли участие 25 человек, среди которых: представители местного сообщества, жители округа и сотрудники местных исполнительных органов. Участники семинара прослушали лекции, приняли участие в деловых играх, что позволило освоить материал программы обучения.
Организаторы семинара: Общественный Фонд «Global Success of People» (Адамдардың Елеулі Жетістіктері) по проекту «Продвижение гражданского диалога и участия как основы местного самоуправления» при поддержке НАО «Центр поддержки гражданских инициатив» (Министерство информации и общественного развития РК).
Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқарудың дамуы турасында
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев бірнеше рет атап өткендей, Қазақстанда «еститін мемлекет» қалыптастыру үшін барлық жағдай жасалуы керек. Үкімет халықтың пікірін тыңдап, азаматтық қоғам өкілдерімен маңызды мәселелерді талқылағаннан кейін барып шешім қабылдайтын болуы керек.
ҚР үкіметімен қабылданған барлық шараларға қарамастан, жергілікті өзін-өзі басқаруды тиімді жүзеге асыру оған жергілікті қоғамдастықтардың, жергілікті атқарушы билікпен өзара әрекеттесумен жергілікті сайлау органдарының белсенді қатысуы кезінде ғана мүмкін.
Сәтті және тиімді өзін-өзі басқару үшін ауылдық қоғамдастықтардың өздерінің тіпті бюджет мәселелеріне дейін өзінің ауылын өздігінен басқаруға дайындығы қажет. Бұл халықтың тарапынан білімді, ақпараттылықты талап етеді, оның деңгейі қазіргі уақытта жеткіліксіз.
Жергілікті қоғамдастықтарды дамыту, белсенді қатысу және шоғырландыру арқылы шешімдерді қабылдау процесіне жұмылдыру, олардың атқарушы билікпен өзара әрекеттесуі – бұның барлығы жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту негізінде жатыр.
«Жергілікті өзін-өзі басқарудың негізі ретінде азаматтық диалогты ілгерілету және қатысу» жобасын жүзеге асыру халықтың өзінің қоғамдастығын басқаруға қатысуын арттыруға, олардың тұратын жерлерін дамыту тапсырмасын шешуге, халыққа арналған қызметтердің қолжетімділігі мен сапасын арттыруға, халықтың тіршілік деңгейін арттыруға, қоғамдастықтардың өздерінің күшімен әлеуметтік-экономикалық дамудың көптеген міндеттерін шешуге бағытталған.
Мемлекет ауылдық округтер мен аймақтарда жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытуды қолдайды. Оған дәлел «Азаматтық диалогты және қатысуды жергілікті өзін-өзі басқару негізі ретінде жүргізу» жобасы, ол тұрғындардың азаматтық қауымдастықты басқаруға, олардың тұрғылықты жерлерін дамыту мәселелерін шешуге, халыққа қызмет көрсетудің қол жетімділігі мен сапасын арттыруға, халықтың өмір сүру деңгейін жақсартуға, өз қауымдастықтарының күшімен әлеуметтік-экономикалық дамудың көптеген мәселелерді шешуге бағытталған.
Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің ұлықтау рəсімінде айтқан сөзінде 10 басым міндеттің ішінде өңірлерді дамытудың жаңа бағытын айқындады. Бұрындары да елде айтылып келген «күшті аймақтар — қуатты Қазақстан» басым қағида болып қалады. Қазақстан халқына Жолдауында Президент жергілікті өзін-өзі басқаруға жергілікті билік органдарының тиімділігі мен билік пен халық арасындағы тілдесуді жақсартудың құралы ретінде ерекше мән береді.
Сонымен, Бескөл ауылында «Жергілікті қауымдастықтардың өзін-өзі басқару мен шешім шығаруға белсенділік танытып, қатысуы» тақырыбында семинарлар өтті, оған 25 адам қатысты, олар: жергілікті қауымдастық өкілдері, аймақ тұрғындары және жергілікті атқарушы органдардың қызметкерлері. Семинар қатысушылары лекциялар тыңдап, оқыту бағдарламасының материалдарын игеруге негіз болған іскерлік ойындарға қатысты.
Семинардың ұйымдастырушылары:
«Global Success of People» (Адамдардың Елеулі Жетістіктері) Қоғамдық қоры.